Bir UNDP Türkiye Raporu

O kadar çok kötü örnekle karşılaşıyorum ki, bunun bir ‘standart’a dönüşmeye başladığını düşünüyorum: Dünyadaki birçok kurumun yalapşap işler yaptığı bir dönemdeyiz. Bu belki de hep böyleydi. Fakat ben artık önüme çıkan örnekleri bu gözle değerlendirmeye biraz daha özen göstereceğim.

Şu rapordan söz edeceğim: Sektörel Yol Haritaları: Türkiye’de Gıda Sektörü

Bu raporun gerekçesine en sonda değinmeye çalışacağım. Raporda kullanılan şu grafikle başlayayım:

Büyük olasılıkla raporun ikinci sürümü bu¹. Bu grafiğe kimse söz etmemiş olabilir fakat ben edeceğim. 

Sanırım yeşil çubuklar dışsatımı, siyahlar dışalımı gösteriyor. 2014-2018 arasındaki beş yılda değerler aynı kalmış gibi: Yaklaşık olarak dışsatım 7,5 milyar USD, Dışalım 3,75 milyar USD.

İyi ki kırmızı çizgi var; o da gıda sektöründeki dış ticaret fazlasını gösteriyor. Bir olasılık bu kırmızı çizgi grafiğin doğru yanı. Alttaki açıklamalardan bunu sezebiliyorsunuz. Grafiğin böyle bir yazıdaki görevi okuyucunun anlamasını kolaylaştırmaktır. Buradaki işlevi ne yazık ki bu değil; günümüz okuyucusunun anlayışına güvenerek fazla rahat davranılmış gibi görünüyor. 

Ayrıca “Figur 1” nedir? Buna da özen gösterilmesi gerekirdi. 

İlk sayfada üç kaynaktan yararlanılmış; fakat kaynaklar doğru dürüst tanımlanmayınca örneğin O. ACIKGOZ, A. GUNAY bu durumdan atıf olarak da yararlanamamışlar (Bkz: https://unis.asbu.edu.tr/yayin-detay/2_DZ0n_16/turkiyede-tarim-ve-gida-sektoru-uzerine-bir-degerlendirme-2017-yilinda-yasanan-tehditler-ve-kacirilan-firsatlar) 

Umarım, üçüncü olarak verilen ‘fulfood’ diye bir kaynak da vardır; Gulfood olma olasılığı daha yüksek gibi geliyor bana.

Aslında sanırım bu raporun nasıl bir şey olduğu aşağı yukarı anlaşılmıştır. Hakkının teslim edilmesi gereken bir yanı da olduğuna da inanıyorum. Fakat biraz daha ilgilenmek yararlı olabilir. Şöyle ki; rapor “Gıda İşlemede Küresel Eğilimler” ve “Gelecek Senaryoları” başlıklı iki bölümde yeterince yuvarlak sözler ettikten sonra “Saha Çalışması Sonrasında Bölge Gıda Sanayisinde Elde Edilen Bulgular” diye bir bölüm açıyor. İşte, özgün olan bölüm budur herhalde diyorsunuz. Ne yazık ki bu da tam bir hayal kırıklığı… Çünkü saha çalışmasının nasıl bir şey olduğuyla ilgili neredeyse hiçbir ipucu yok. Hangi ölçekte kaç firmayla yapıldığı, örneklemin nasıl seçildiği, hangi bölge ve alt sektörleri kapsadığıyla ilgili hiçbir bilgiye sahip olmaksızın anlamsız ‘yüzdeler’in paylaşıldığını görüyorsunuz. Bulgulardan birini örneklemek iyi olabilir: “Satış sonrası hizmetler: İşletmeler satış sonrası hizmetlere önem vermekle  birlikte, önemli bir kısmı müşteri memnuniyeti ölçmek için bir yöntem belirlemişlerdir.” Cümlenin gidişi “belirlememişlerdir” diye bitmesini gerektiriyor. Diyelim, benim beklentim yanlış, bu durumda da bulgunun müşteri memnuniyetinin ölçülmesinden doğan sonuçlarla ilgili olmasıi gerekirdi. Çünkü yöntem belirlemiş olmanın kendi başına bir değeri yoktur. O yöntemin uygulanmasından ne çıktığına bakılmasının bir anlamı olur.

Şu da güzel bir bulgu: “Ayrıca, tarımsal ürünlerde kalite ve nicelikteki sürdürülebilirlik de ana zorluklar içerisinde sayılmalıdır.” Tarım girdisini kullanan bir sektörden söz ederken böyle bir bulguyu elde etmek için herhangi bir saha çalışmasına gerek var mıdır? 

Raporun ağırlıklı bölümü Tarım ve Orman Bakanlığının 2018-2022 Stratejik Planıyla paralellikler vurgulanarak 5 başlık altında toparlanan önerilerden oluşuyor. Önce başlıkları verelim:

A. DÜZENLEME VE KAPASİTE GELİŞTİRME

B. İŞ BİRLİKLERİNİ GELİŞTİRMEK

C. YENİLİK, AR-GE’YE YATIRIM VE TEKNOLOJİYİ BENİMSEME

D. İŞ GELİŞTİRME

E. ULUSLARARASILAŞTIRMA, BÖLGESEL MARKA OLUŞTURMA VE PAZARLAMA YOLU İLE PAZAR ERİŞİMİNİ İYİLEŞTİRMEK 

İşte bu başlıklar büyük olasılıkla UNDP’nin bu konuda geliştirdiği bir şablona benziyor. Buraya kadarki yaklaşım bu başlıkların altının ne kadar Türkiye’nin özgül durumu gözetilerek ele alındığını “Gıda Sektörü”ndekilerin daha iyi değerlendireceğini sanıyorum. Öte yandan, raporun özgüleştirmede başarılı olmasından bağımsız olarak bu 5 başlığın altındaki bölümlendirmeden sektörel okuyucuların yararlanabileceğine de inanıyorum.  

Konuyla ilgilenenler için aynı yıl TÜSİAD “tarım”ı da içeren bir gıda sektörü raporu yayınlamış: https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/download/9379_897c576644a997938661fc70fcbc8b9b 

Bu tür raporların -bir yığın özensizliği barındırsa da- sonuçta kurumsal birikimlerin önemli bir bölümünü yansıtma potansiyeli taşıdıkları için değerli olabileceklerini düşünüyorum. Yeter ki eleştirel bir yaklaşımla değerlendirelim. Hatta bu raporların ortaya koyduklarını aşma isteğini taşıma kararlılığımız olsun. 

Gelelim başta verdiğimiz söze: Bu rapor UNDP’nin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SDG) doğrultusunda yürütülen çalışmalardan biri olarak (Suriye Krizine Yanıt Olarak Türkiye’de Dayanıklılık Projesi) tasarlanmış fakat bağlantısı pek kurulamamış gibi görünüyor. Okurken “Suriye Krizi”ni akılda tutmak yeterli olabilir mi dersiniz?

Bunu da belirleyip bitirelim…

1 Internet adresinin sonundaki ‘re2’ bunu anlatıyor olmalı.

Reklam

“İklim Değişikliğiyle Mücadele Çalıştayı”na hangi kurumlar katıldı?

17-18 Mart 2021’de Zero Carbon City International Forum yapılacağını rastlantı sonucu görünce “Türkiye bu konuyla ne kadar ilgileniyor” diye düşünüp Çevre ve Şehircilik Bakanlığının sitesine baktım. Bulduğum en ilgili haber https://csb.gov.tr/bakan-kurum-iklim-degisikligiyle-mucadele-raporunu-meclise-sunacagiz-bakanlik-faaliyetleri-30881 sayfasındaydı.

Ocak ayında bir “İklim Değişikliğiyle Mücadele Çalıştayı” yapılmış. Bu çalıştayın sonuç bildirisi de 17 Şubat’ta Beştepe Kongre ve Kültür Merkezi’nde düzenlenen “İklim Değişikliğiyle Mücadele Toplantısı”nda 14 madde olarak okunmuş.

Bakan Kurum “Üniversitelerimizle, sivil toplum örgütlerimizle, belediyelerimizle, özel sektörümüzle yaptığımız toplantı ve istişareler ve şimdi açıklayacağımız sonuç bildirgemiz, Meclisimizde yapılacak İklim Kanunu çalışmaları için bir referans olacak, bir kaynak oluşturacaktır.” dediği için Google’da “İklim Değişikliğiyle Mücadele Çalıştayı” araması yaparak hangi üniversite, STK, belediye ve özel sektör kuruluşunun “Çalıştay”a katılmış olduğunu belirlemeye çalıştım. Ancak, ilk 4 sonuç sayfasında “Çalıştay”a katılmış herhangi bir kurumun internet sitesinde yapılmış bir açıklamaya erişemedim. Ya Google bu konudaki aramada yetersiz kaldı ya da bunca belediye, STK, üniversite ve özel sektör kuruluşundan hiçbiri böyle bir çalışmada yer aldığını internet sitesinde paylaşma gereği duymadı.

“Çalıştay”la ilgili bir bilgi paylaşımı olmasa da Sonuç Bildirgesini paylaşan bir STK var; o da TENVA (Türkiye Enerji Vakfı).

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yukarıda verdiğim bağlantısındaki haberi ise Hürriyet, Sputnik, Aydınlık, Medya Ege, Son Dakika ve Yapı.com.tr neredeyse olduğu gibi paylaşmış; Enerji Günlüğü kendisiyle ilgili bulduğu bölümlerini öne çıkararak paylaşmış. Fakat hiçbirinde Çalıştay ile ilgili bir bilgi bulunmuyor.

Bu tabii, bana şunu da düşündürdü: Basın ne yapıyor? Bakan “ilgili kurumlarla çalıştay yaptık ve bu sonuç bildirisini ortaya çıkardık” diyor, hiçbir medya kuruluşu da bu kurumların hangileri olduğunu belirlemeye gerek duymamış görünüyor. 

En azından İBB katıldıysa sitesinde belirtmiştir diye özel olarak baktım. Orada da bulamadım. 

Bu çalıştaya katılan kurumların hangileri olduğunun bilinmesinin en azından açıklık (şeffaflık) açısından çok önemli olduğunu düşünüyorum. Biraz daha araştıracağım, bir şeyler bulursam bu sayfaya ekleyeceğim.

Ayrıca, “İklim Değişikliğiyle Mücadele Sonuç Bildirgesi“ndeki 14 madde de ‘aynen’ burada bulunsun; ilgilenenlere kolaylık olur:

1. İklim Kanunu için temel ilke, sorumluluk ve eylemleri içeren kapsamlı bir İklim Değişikliğiyle Mücadele Raporu Meclisimizin takdirine sunulacaktır.
2. Tüm kurumların, sera gazı emisyonlarının azaltımına ve iklim değişikliğine uyum sağlamasına yönelik 2050 Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi ve Eylem Planı uygulamaya konulacaktır.
3. Bölgesel İklim Değişikliği Eylem Planlarıyla, 7 bölgemiz tüm alanlarda iklim değişikliğine uyumlu hale getirilecektir. Akıllı şehir ve sıfır atık uygulamaları yaygınlaştırılacaktır. Ülkemizin her yerinde; enerji verimli, iklime duyarlı yeni yerleşim alanları kurulacaktır.
4. İklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin en çok yaşandığı sektörler olan tarım, hayvancılık, turizm, yenilenebilir enerji ve sanayi alanlarında yatırımlarımızı en verimli şekilde yönlendirecek, mekânsal strateji planı ve bütün ölçeklerde yeni mekânsal planlar uygulamaya konulacaktır.
5. 2023 yılına kadar tüm ülkede yaygınlaştırılacak Sıfır Atık Projesi kapsamında atıkların geri kazanım oranı 2035 yılında %60’a çıkarılacak. 2050 yılında evsel atıkların düzenli depolama ile bertarafına son verilecek.
6. Ülkemizde hâlihazırda %2,5 olan arıtılarak yeniden kullanılan atıksu oranı, 2023 yılında %5’e, 2030 yılında ise %15’e çıkarılacaktır.
7. Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretim kapasitesi arttırılacaktır. 2030 yılına kadar, elektrik üretimimiz güneş enerjisinden 10 GW, rüzgâr enerjisinden 16 GW kapasitesine çıkarılacaktır.
8. İklim dostu yatırımların destekleneceği, temiz üretim teknolojilerine yatırım yapan tesisleri ödüllendiren Emisyon Ticaret Sistemi hayata geçirilecek.
9. Enerji ve sanayi tesislerinin iklim ve çevre dostu üretim yapmalarına yönelik ilave tedbir ve teşvikler arttırılacak.
10. 2023 yılında binalarımızda kullandığımız fosil yakıtlar %25 oranında azaltılacak. Yine 2030 yılına kadar tüm binalarımız enerji kimlik belgesine sahip olacak.
11. Kamu ve özel sektörümüzün, İklim değişikliğiyle mücadele çalışmalarına yönelik teşvik ve finansman imkânları geliştirilecek, uluslararası finansman kaynaklarına erişim imkânları arttırılacak.
12. Ülkemizin tamamında, sel, heyelan, erozyon, taşkın tehdidi altında bulunan bölgelerde yeniden inşa faaliyetine izin verilmeyecektir. Tüm bu risk altındaki yapılar için uygun alanlar belirlenecek ve kamulaştırma ve dönüşüm projeleriyle taşıma süreci başlatılacaktır.
13. İklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin en çok yaşandığı su kaynaklarımızın etkin yönetimi ve korunması için tüm kurumlarla ortak bir iş birliği geliştirilerek suyun tasarruflu kullanılmasına yönelik önlemler belirlenecek ve uygulanacaktır.
14. İklim değişikliği konusunda üretilen çalışmaların ve verilerin paydaşlarımızın ve kurumlarımızın erişimine açık olduğu Ulusal İklim Değişikliği Platformu ile bilimsel araştırmaların yapılacağı, politikaların belirleneceği ve takip edileceği Ulusal İklim Değişikliği Araştırma Merkezi kurulacak.

“Sorunun değil, çözümün parçası ol” boş sözü

Bu kavram insanda olumlu duygular oluşturan bir kavramdır. Fakat bir yönüyle anlamsız, bazı yönleriyle de yanıltıcı bir kavramdır. En iyisinden “elini taşın altına koymak”ın başka türlüsü olarak olumlanabilir.

Biraz çözümlemeye çalışalım. Sorunun parçası olmak ne demektir? Sorundan yana olmak, sorun yaratmak istemek olabilir mi? Umarım bu değildir; çünkü sorun yaratmak istemek niyetle ilgili bir şeydir. Niyeti sorun yaratmak olana bu sözü söylemek temelde anlamsızdır. En iyimser olasılıkla, niyeti açığa çıkarmak için kullanılabilir. Bu konuda da ne kadar yeterlidir, bilemem.

“Araştırılıp öğrenilmesi, düşünülüp çözümlenmesi, bir sonuca bağlanması gereken durum”un* parçası değilseniz aslında sizin için sorun da yoktur. Sorun başkası için geçerli olsa bile araştırıp öğrenme, düşünüp çözme, bir sonuca bağlama gereği duyduğunuzda o işin (sorunun) bir parçası olmaz mısınız? Yani aslında sorun ve çözüm birbirlerini dışaran değil içeren kavramlardır. Çözüm kaygısı, çözüm arayışı, çözüm beklentisi yoksa sorun da yoktur. Çözüm için devreye girdiğiniz anda sorunla yüz yüzesinizdir; çözüme eriştiğinizde de çözümle… Eğer bu yüz yüzeliği, karşılaşmayı; karşı karşıya olduğunuzun parçası olmak olarak görüyorsanız çözümün parçası olduğunuz kadar sorunun da parçası olmuş oluyorsunuz. Bu durumda da “sorunun değil, çözümün parçası olma”yı seçme şansınız yoktur. Fakat bunu seçtiğinize inanmak size iyi geliyorsa karar sizin…

Buraya kadarı işin kavramsal düzeydeki karşılığıdır. Bunun bir de politik karşılığı vardır. Düzenin sürmesinden yararı olanlar ya da yararı olduğuna inananlar bu tür düzmece ya da boş kavramlaştırmaları severler. “Sorun neredeyse düzeltelim; bu iyileştirmeleri ne kadar çok yaparsak o kadar iyi bir duruma geliriz”in propagandasını çok değişik biçimler altında yaparlar. “Sorunun değil, çözümün parçası ol” yaklaşımı da bu propaganda araçlarından biridir. Sonuçta, “şikayet eden, sızlanan biri olacağına, işin bir tarafından tut, kardeşim”in güzel bir anlatımını oluşturduğuna inandıkları bu deyimden yararlanmaya çalışırlar… Değişmez olarak sunulanları denklemden çıkarmayı ya da değişken olabileceklerini gözetecek paradigma değişikliklerini engellemedikçe, günlük yaşamımızı iyileştirecek adımları atmaktan geri durmak çok anlamlı değildir. O nedenle, iyileştirmeci yaklaşımlarla birlikte yol almaya rıza gösterebiliriz. Fakat iletişimi bozan, anlam dünyamızı zayıflatan, kavramların içinin boşalmasına yol açan yaklaşımlara karşı kayıtsız kalmamalı, bunlara izin vermemeliyiz. Çünkü, sınıfsız toplumu olanaklı kılacak istenç; büyük ölçüde, anlam dünyamızın iç tutarlılığıyla biçimlenecektir…

* “sorun”un Güncel Türkçe Sözlük’teki karşılığı (https://sozluk.gov.tr/)

Eğitim “uzaktan”laşınca mezuna da iş düşer mi?

Baraka’nın son sayısında Prof. Dr. Soner Yıldırım “Müzik değişince dans da değişir” diyen bir Afrika atasözünü başlık yaptığı yazısında Uzaktan Eğitim konusunda yaşanan sorunlarla ilgili bilimsel çalışmalardan bazı özetler yaptıktan sonra somut önerilerde bulunmuştu. Derli toplu ve önemli noktalara parmak basan yazı duyarsız kalınacak gibi değildi. İlk iş olarak başkalarının da okuması olasılığını artırmak için, ODTÜ mezunlarının bulunduğu ortamlarda, yaygın bir biçimde paylaşmaya çalıştım.

Soner Hoca önerilerinden ikisinde mezunları da anıyordu. Önerilerden biri şuydu:  

“4. Özellikle 100+ öğrenci ile kalabalık sınıflarda yapılan derslerde tek bir öğretim elemanı ile başarılı öğretim yapmak da gerçekçi değildir. Bu tür derslerde öğrenciler ile resitasyon (recitation) yapabilecek, onların sorularına anında cevap verebilecek ek öğretim elemanlarının bu derslere eklenmesi gerekir. Yeterli asistan desteği olmayan bölümlerde bu görev üst sınıflardan, yüksek lisans ya da doktora yapan öğrenciler arasından seçilmiş nitelikli ve istekli “tutor”larla başarılabilir. Hatta alanında başarılı olmuş gönüllü mezunlar da buna destek olabilirler. Bu tür öğrenme toplulukları öğrencilerin derslere katılımını ve başarısını çok artıracaktır.”

Bu öneriye can katacak daha somut ne yapılabilir diye düşündüm: 

• Mezunlar kendi yapabilecekleri üzerine düşünürler
• Mezun örgütleri bu konuda neler yapabileceklerini gözden geçirirler
• Bölüm yöneticileri bu konuda özendirici olacak bazı yaklaşımlar geliştirirler
• Öğretim elemanları mezunların yararlı olabileceği durumları belirlemeye çalışırlar

Bunlar, yaklaşık olarak, eşzamanlı bir biçimde gerçekleşirse bu durum “yeni üniversite” için bir kazanca dönüşebilir miydi?

Anladığım kadarıyla, Soner Hoca kısa yazısına bazı ipuçları da sıkıştırmıştı. Bu önerinin son cümlesinde geçen “Bu tür öğrenme toplulukları” bu ipuçlarından biriydi sanırım. Yani, uzaktan eğitimde; dersleri -katkı sağlayabilecek farklı unsurlardan da yararlanarak- “öğrenme toplulukları” ile destekleyebiliriz. 

Bu düşünceyi ODTÜ mezunlarının yaygın olarak bulunduğu ortamlarda ciddi bir biçimde tartışmak -becerilebilirse- yararlı olabilir.

Deneyip görelim!

342 ve 200 kişinin ayrı ayrı önemi!

Bir örgüt varlık nedeni ile bağlantısını koruduğu ölçüde tutarlı ve kararlı olur; buna bağlı olarak da gelişimini sürdürebilir.

Konuyu ODTÜMİST’in bağış kampanyası bağlamında değerlendirmeye çalışacağım.

ODTÜMİST 8 Kasım’da yaklaşık 3500 kişiyi seferber ettiği “Bir Günde Dünyayı Koş”mak etkinliğini ODTÜ öğrencileri için burs bağışına ilgiyi çekmek için yaptı. Dünyanın çevresini dolanamamış olsalar da buna çok yakın olan Venüs’ün ekvatoryal çevresini aşan bir katılımın sağlanması çok büyük bir başarıydı. Şimdi önemli olan bu etkinliğin sonuçlarının toplanacak burs bağışı tutarına* yansıması…

Burs Çalışma Grubu “2015-2020 Burs İstatistiklerini” yayınladı. Bu istatistiklere bakıldığında ODTÜMİST’in yaklaşık 1750 üyesinden 524’ünün düzenli bağış yaptığı görülüyor. Yani üyelerin ancak üçte birinden azı ODTÜ öğrencilerine burs konusunu destekleme durumundalar… Üye olmayıp da düzenli bağışı yapan 342 kişi arasındaki ODTÜ mezunlarının sayısının önemli olduğunu düşünüyorum, fakat istatistikler bu konuda ipucu vermiyorlar. ODTÜMİST’e karşı duyarlılığı olan herkesin bu konumdaki mezunlardan öğrenmesi gereken çok şey olduğuna inanıyorum. En baştaki cümleyi kurma nedenlerimden biri işte bu 342 kişinin dağılımıyla ilgili. Ne kadar çoğu ODTÜ mezunu ise o kadar önemli bir sorundur.

İstatistiklere göre düzenli bağışçılar içinde aylık 50 TL’nin altında bağış yapanların sayısının 113 kişi olduğunu hesaplayabiliyoruz. Bu basit bilgi bize şunu gösteriyor: Küçük bağışların değeri anlatılamamış; çok kişinin sağlayacağı “küçük ve düzenli bağış”ın önemi üzerinden yeterli bir çalışma yürütülmemiş. Üye olmayanlarla birlikte düşünülürse bu 113 kişi arasındaki ODTÜMİST üyesi sayısı 100’den pek fazla değil gibi görünüyor. Bu da gösteriyor ki ayda 20-50 TL arasında bağış yapacak 200 dolayında ODTÜMİST üyesi bulmak çok somut ve pratik bir görevdir. Bu basit hedef 12 öğrencinin her ay 580 TL destek alması anlamına gelecektir. Bu 12 öğrencinin her birindeki potansiyeli düşündüğünüzde 20-50 TLlik bir desteğin değerinin ölçülemez olduğu ortaya çıkar.

Şu anda düzenli bağışçı olmayan 1226 kişinin içinden ayda 20-50 TL verebilecek bu 200 kişiyi çıkaracak bir çalışmayı önemsemek gerekir. En baştaki cümleyi kurmamın ikinci nedeni de budur: Madem ki “Mezunların ODTÜ ile bağının sürmesine aracılık ederken aynı zamanda ODTÜ öğrencilerine katkı sunmalarını sağlamak” gibi bir amacın var; bu durumda bu amacı benimsediği için üye olmuş mezunlarının katkılarını sağlayacak düzenlemeleri de gerçekleştirmelisin!

Öte yandan bu, şu da demek: ODTÜMİST üyesi olmakla ODTÜ öğrencilerine katkı sunmayı da benimsemiş olduğunu unutmadan “bunun zamanının gelip gelmediğini, bunun için nasıl bir yol** izlemek ya da geliştirmek” gerektiğini tartmak da üyenin sorumlulukları arasındadır.

#1GündeDünyayıKoş

*Hedef olarak belirtilen tutara yaklaşmak ve aşmak çok önemli olabilir, fakat konuyu kurumsal ve örgütsel boyutta değerlendirince üye katılımının boyutu da önemli olduğundan kampanyanın bu yönüne ağırlık veren bir yaklaşımı izlemeye çalışacağım.

**ODTÜ öğrencilerine katkı sunmanın tek yolu tabii ki burs için bağış vermek değildir. Mezun, deneyim ve birikimlerinden bir biçimde yararlanılmasını sağlayarak da bunu yapabilir. Başka yollar da bulunabilir fakat bunun için bu aşamada en iyi araç mentorluk gibi görünüyor. Bu konuda Mentorluk Çalışma Grubu ile iletişim içinde olmak yararlı olabilir.

İstanbul’dan Geçen Enlemin Uzunluğu

ODTÜMİST Maraton Çalışma Grubu; ODTÜ öğrencilerine verilen burs için bağış toplanmasına ilgiyi çekmek üzere “Dünyanın çevresini bir günde koşalım” diye bir etkinliğe girişti. 40.000 kilometreyi -yeterince çok ODTÜlüyü ve diğer destekçileri harekete geçirerek- tamamlamayı hedefledi. Bu hesap ortalama 10 kilometre koşacak ya da yürüyecek katılımcılardan 4000 kişiyi gerektiriyordu; ortalama, 8 kilometreye düşerse 5000 kişiyi…

Bugüne kadar 1000’den fazla kişinin harekete geçebildiği etkinlik olmadığı için çok iddialı bir hedef olarak görüldü. Nitekim, bu sayılara “mezunlar günleri”nde bile ulaşılamıyordu.

Katılımcı sayısı 1700’e yaklaşmışken üstlenilen mesafe de 17.400 km’yi geçti. Yani, şu anda ortalama hala 10 km’nin üzerinde. Fakat ilk katılanlarla sonradan katılanlar arasında koşu-yürüyüş deneyimleri farklı olduğundan sanırım, başlangıçta 11 km dolayında olan ortalama, şimdilerde 10,5 km’nin altına düştü. 40.000 km’yi tamamlarsak büyük olasılıkla 9 km’ye kadar düşecek diye düşünüyorum. Bu da son iki haftada 2500’den fazla katılımcıyı gerektiriyor. Zor tabii, fakat olmasını sağlayacak özendiricilerin ortaya çıkabileceğini umuyorum. 

Şöyle ki; 40.000 hedefi çok uzak iken “ben de katılayım” düşüncesi de uzak oluyor. Fakat, her katılımcının bir kişiyi daha katılmaya ikna etmesiyle 30.000’in geçilebileceğini düşünmek şunun kapısını açıyor: Artık, katılımcılar da başkalarını davet etmek için daha istekli olabilirler… Üstelik duyulurluğun artması da daha yüksek olasılık.

Bu isteklilik ve duyulurluk -2500 katılımcıda 25.000’e yakın bir kilometreye ulaşılırsa- biraz daha artma potansiyeli taşır… Yani Kasım’ın ilk günü bu noktaya da gelinirse 40.000’i tamamlamak da olanaklı hale gelecektir.

Bunlar tabii ki iyimser hesaplar… Gerçekleştiğinde, bu yıl öğrenciler için toplanacak burs bağışına ilgiyi yoğunlaştırmış olacağı için, herkes de büyük ölçüde mutlu olacak. Fakat, bu saatten sonra,  kötü olasılıkta bile 2000 kişinin altında kalmayacağımız artık görülüyor. Bu sonuç bile azımsanacak bir başarı değil. Çünkü dünyanın 70’ten fazla ülkesinde, 300’den fazla kentte 2000 insanın aynı günde -Salgının yarattığı sıkıntıları da aşarak- aynı amaç için koşuyor ya da yürüyor olması öyle azımsanacak bir şey değildir.

Çalışma Grubu 40.000’i hedeflemiş ama 40.000 km Dünya’nın çevresinin ekvatordaki uzunluğudur. Diyelim 40.000 km’yi karşılayamadık, bu durumda “Hiç olmazsa İstanbul’un bulunduğu 41 derece enlemindeki turu tamamlayabildik” diyebilmeyi istersek katılımcıların toplamda kaç kilometreyi üstlenmeleri gerekir?

Yani; özet soru şu: İstanbul’dan geçen enlemin uzunluğu nedir?

Hala kayıt olmadıysanız -soruyla ilgilenmeseniz bile- https://fonzip.com/odtumist/form/bir-gunde-dunyayi-kos adresini kullanarak kaydınızı yapabilirsiniz… Katılırsanız belki bu soru gereksiz hale de gelebilir…

9’ar günü arayla…

Ayrıntılar için: https://odtumist.org/bir-gunde-dunyayi-kos/

Sayısal Ortamlarla Mesafe

Toplumsal ortamları daha fazla ve daha etkili değerlendirebilmek için “sosyal medya” olarak kodlanan sayısal ortamlarla olan mesafenin iyi ayarlanması gerekiyor. Fakat insan bu; akıntıya kapılıp gidiyor. Yıllar öncesinden bu günce ile herşeyi dengeleyebilirim diye düşünüp yola çıkmıştım; bir türlü beceremedim. Artık zamanının geldiğini düşünüyorum. Tabii ki geçti bile zamanı, olsun; şimdi yapabiliyorsam demek ki “gelmiş”!

Sayısal ortamların sağladığı yararların kör ve sağır bir iletişimle kısıtlanmış olması aslında sırf zarar. Sayısal ortamların, kullanmayı seçtiklerimiz dışında çok fazla yeteneği var. Dar zamanımı o yeteneklerden yararlanma yönünde kullanmayı seçeceğim. Hemen yapamam fakat Whatsapp “grup”larından başlayarak “sosyal medya” ile olan mesafemi giderek arttıracağım.

Buraya kadar “sosyal medya”nın aslında bir yalan olduğu çağrışımını yaratmış olduğuma inanıyorum. Zamanla bunu daha iyi anlatırım da… Gerçi benim ayrıca yapmama gerek olmayabilir de; çünkü bunu değişik biçimlerde anlatanlar var zaten. “Ten Arguments for Deleting Your Social Media Accounts Right Now” bunlardan biri… Belli mi olur belki ben başka bir şeyleri öne çıkarmış olurum. Aralarda deneyeceğim.

Özeti şu: “Sosyal medya ile mesafe” günümüzde çok önem verilen “sosyal mesafe” kadar önemli… Olması gereken: Sayısal ortamları doğru kullanmak!

Nature Index, Türkiye ve ODTÜ

Bağımsız bir uzmanlar grubu tarafından belirlenmiş saygın 82 bilim dergisinde yayımlanan makalelerin ülke ve kurumlar temelinde değerlendirildiği Nature Index 2020 listesinde Türkiye’de ilk 100’e 86 kuruluş girdi 🙂

Bu kuruluşların listesini görmek için: https://www.natureindex.com/annual-tables/2020/institution/all/all/countries-Turkey

Türkiye, ülkeler sıralamasında 179 ülke arasında, makalelerdeki payı açısından, 39. sırada bulunurken ilk 10 ülke şöyle sıralandı:

• ABD     20081,59
• Çin    13281,76
• Almanya    4502,09
• İngiltere    3772,11
• Japonya    2990,85
• Fransa    2191,53
• Kanada    1603,87
• İsviçre    1485,99
• Güney Kore    1417,38
• Avustralya    1248,63

Ülkeler sıralamasını görmek için: https://www.natureindex.com/country-outputs/generate/All/global/All/score

Türkiye’nin payı 65,3 ile son sıradaki Tonga’dan 65,30 büyük iken ilk sıradaki ABD’den 20.016,28 daha küçük olduğu görülüyor.

Türkiye’nin 65,30’luk payının yaklaşık 27’si Bilkent ve İTÜ’den gelirken ODTÜ’nün 65,30’a en fazla 3,59’luk bir katkı yaptığı görülüyor.

Öğretim elemanlarının YÖK’ün yönlendirmesiyle makale yayımlama hedefli yaşamlarına karşın Türkiye’de ilk 500’e girebilen üniversite yok. İlk 500 üniversitenin listesine şu adresten erişebilirsiniz: https://www.natureindex.com/annual-tables/2020/institution/academic/all

Yalnız Türkiye’deki üniversitelere bakıldığında ise 2019 verilerine göre 5. sırada yer alan ODTÜ; makalelerdeki payı düşme eğiliminde olanlar arasında görülüyor. 

Belirtilen üniversitelerin son 5 yılda makalelerdeki pay değerleri

ODTÜ’nün 2019 değerlendirmesine kaynaklık eden verilerine https://www.natureindex.com/institution-outputs/turkey/middle-east-technical-university-metu/513906cd34d6b65e6a000d88 sayfası üzerinden erişilebiliyor.

Bireysel el emeğine saygı

Eşyanın Dilinden Anlamak – Shop Class as Soulcraft: An inquiry into the value of work
Matthew B. Crawford

Kitap aslında el emeğine vurgu yapan, tutkuyla yapılıp ustalığa ulaşılan iş türlerini teorik olarak desteklemeyi gözeten bir güzelleme… Türkçe başlığı beni yanıltmıştı. Söz konusu olan eşya değil: Bireysel el emeği… Nitekim çeviriyi yapan Banu Karakaş Türkçesine duyduğu güvenle kendi algısını temel alarak özgür bir çeviri yapmış gibi görünüyor.

Matthew, okuyacağı kadar okumuş, doktorasını da yaptıktan sonra motosiklet tamirciliğine başlamış. Zaten, geçmişinde, otomobillere düşkünlüğü nedeniyle, hep birtakım işlerde çalışıp çıraklık etmişliği var. Bir işi, iş olduğu için değil, yalnızca müşterisine bir çözüm üretmek için de değil, kendini vicdani olarak da tatmin etme duygusuyla yapmanın farkını yansıtmaya çalışmış kitabında. Eğitim sisteminin; çarkından geçirdiklerine geçimini sağlama yeterliliği oluşturmaması nedeniyle el emeğini değerlendirmek isteyenleri erkenden uyarmış olmaya da yarayabilecek bu kitap Aristoteles’ten Heidegger’e çok sayıda felsefe ve bilim insanını tanıklığa çağırdığı için tamamen bir deneyim kitabı da sayılmaz; yine de çok sayıda ve güzel örnekleri de var. 

Otomobil ve motosiklet tutkusuna bakınca hiçbir yakınlık kuramadığım Matthew ile siyasete yaklaşım konusunda da yeterince uzak olduğum anlaşıldı. Fakat Taylor eleştirisi dahil, gündemine aldığı beyaz yakalı yaşam ve tüketicilik eleştirileriyle hoşça zaman geçirdiğimi düşünüyorum.

Matthew satır aralarına serpiştirdikleriyle ilerlemeci-cumhuriyetçisinden demokratına Amerikalıların ezici çoğunluğunun ezbere anti komünistler olduklarının kendi cephesindeki kanıtı olduğunu ortaya koyup durdu.

Yaşamak – Yu Hua üzerine

“Okuyoruz Hocam”daki kışkırtmalar; “Yaşamak”ı okuma listeme almama neden olmuştu. Korona günlerine denk düştü; okudum.

Kitabın başında Yu Hua ve Yaşamak ile ilgili notlar var. 1993’te yayımlanan kitabın Çin’de hemen yasaklandığını öğreniyoruz. Kitabı okuyunca anladığım o ki; Yu Hua’nın önünü açan ve ününü sağlayan karar da işte bu yasak… Çinli bir yönetmen kitabı hemen sinemaya uyarlıyor ve 1994’te Cannes Film Festivali’nde büyük ödülü alıyor. You Hua’nın bu kitabını çok beğendim fakat diğer kitaplarını okumayı düşünmüyorum. Çünkü, “Batı”nın yemlediği bu tür unsurların daha sonrasında “normal”lerini sürdürebilme şansı bulabileceklerini sanmıyorum. Artık ortada bir sipariş var, yeni ürünleri bu siparişin isterleri belirleyecektir.

Dediğim gibi; romanı beğendim. Çin Devrimi çok arka planda kullanmış. Fakat bir türlü tanıyamadığımız Çin ile ilgili bazı bilgiler edinmek isteyenler için verilen ipuçlarına çok fazla anlamlar yüklenmeye çalışıldığını düşünüyorum. Nitekim talihsiz yasak kararını koyanlar da aynı hatalı yaklaşımdan yola çıkmış olabilirler diye düşünüyorum.

Kitabı okumayı düşünenlerin heyecanlarını eksiltmemek için tekil örnekler üzerinde durmayıp genelleyerek açıklamaya çalışacağım. Kitabı okurken; nüfusu milyara yakın bir ülkede; içinde 2. Dünya savaşındaki Japon İstilasını da barındıran 1927-1949 arasındaki İç Savaşı yaşadıktan sonra kurulmuş bir Halk Cumhuriyetinin 10. yılından sonra doğmuş bir köy çocuğunun anılarından esinlenen bir kurguda bulunduğunuzu unutmamamız gerekiyor. Yoksulluk zeminin ne kadar güçlü olduğu romanın kahramanı Fugui’nin gençliğindeki zenginlik dönemlerinden anlaşılıyor. Fakat biz yoksullukla Fugui’nin “Kültür Devrimi”ne denk gelen yoksulluk günlerinde daha çıplak bir biçimde karşılaşıyoruz. Bu dönemde Çin Devriminin kılcal damarları üzerinden erişmeye çalıştığı en küçük birim olan bu köyde onlarca farklı değerlendirme olasılığından biri Fugui aracılığı ile bize ulaştırılıyordu. Yu Hua’nın romana yerleştirdiği ve olumsuz algıya neden olan örneklerin hepsinin arkaplanında bir iyiniyet ve samimiyet bulunduğunu da hissettirmekten geri durmamış olduğunu görüyorum. Bu tutum bir yanıyla kitabı nedeniyle bir sorun yaşamamayı düşünmekten kaynaklanıyor da olabilir tabii ki. Fakat, örnekler sonuçta radikal kuruluş dönemlerinde yaşanması olasılığı çok yüksek sorunlara değinmeler olarak görülebilirdi.

Toplama baktığımda şunu görüyorum: Bu kitabı yasaklayan kurum sayesinde okuduğum “Yaşamak”; edebiyattan hoşlanan bazı Çinliler arasında hoş bir “Kültür Devrimi” eleştirisi olarak kalabilirdi. Yu Hua da birkaç güzel kitap daha yazabilirdi. Yasakçılar, kitabın daha fazla yaygınlaşmasına neden oldukları gibi, Çin Devriminin zayıflıkları üzerinden geçimini sağlayacak bir kaynak daha üretmiş oldular. Böylece sığ anti-komünist eleştirilerden esinlenmeye elverişli entellektüel kesimlere de fırsat sağlamış oldular.

Kişisel olarak, bu kitabı okumuş olduğum için yasakçılara teşekkür etmem gerekebilir, fakat yüzeysel eleştiriler için yarattıkları fırsatların verdiği zararı benim kapatabilme şansımın olmadığını biliyorum. Romandaki eleştirel yanların ne kadar zayıf ve önemsiz konular olduğunu belki de “Yaşamak”tan bağımsız olarak başka yazılarda yapmak gerekebilir.